วันพฤหัสบดีที่ 21 สิงหาคม พ.ศ. 2551

อินทนิลบก


อินทนิลบก หนึ่งในไม้ดอกสวย สีม่วงสดใสประจำป่าทุ่งใหญ่ฯ พบมากในป่าเบญจพรรณ

ลูกตลับ


ลูกตลับ , ก่อแอบ (Quercus vestia) ในทุ่งใหญ่นเรศวรพบไม้ชนิดนี้ทั้งในป่าเบญจพรรณขอบทุ่งจนถึงป่าดงดิบบนเขาสูง ซึ่งจากสภาพแวดล้มมีผลต่อการผลัดใบที่แตกต่างกัน พบการผลัดใบบ้างในต้นที่ขึ้นในป่าเบญจพรรณ ส่วนต้นที่อยู่ในป่าดงดิบไม่มีการผลัดใบ ทั้งมีลำต้นสูงใหญ่กว่า จุดเด่นที่มีความสำคัญอย่างยิ่งคือ ในต้นที่ข้นในป่าดงดิบ ไม่มีต้นใดที่ไม่มีร่องรอยการปีนของหมี ในฤดูที่ติดผล พบร่องรอยการหักกิ่งเพื่อเก็บกินผลได้ทั่วไป เรียกได้ว่าเป็นอาหารโปรดของหมีเลยทีเดียว

ก่อหม่น


ก่อหม่น (Lithocarpus elegans) จุดเด่นคือ ผลเชื่อมกันเป็นกลุ่ม ๆ ละ ๓-๖ ผล เป็นช่อแน่นบนก้านที่อ้วนและสั้น ยาว ๒๐-๓๐ ซ.ม. กาบหุ้มผล ๑-๒.๓ ซ.ม. รูปจานปกคลุม ๑/๔-๑/๓ ของนัท พบได้ในป่าหลายชนิด ช่อนี้เก็บจากโคนต้นซึ่งมีความสูงมากกว่า ๒๐ เมตร พบร่องรอยกิ่งถูกหักโดยสัตว์ป่าซึ่งไม่สามารถทราบได้ว่าเป็นสัตว์ชนิดใด มีร่องรอยการขบกัดในบางผล เป็นไม้ที่หายาก ต้นนี้อยู่ในป่าดงดิบความสูง ๑,๓๐๐ เมตรจากระดับน้ำทะเล

เม่าหลวง


เม่าหลวง , มะเม่าสาย (Antidesma sootepense) ในทุ่งใหญ่นเรศวรพบในป่าดงดิบ ช่อนี้เป็นช่อที่หักจากแรงลมจากต้นบริเวณสนามหญ้าสำนักงานเขตฯ ปัจจุบันเป็นผลไม้ป่าที่ได้รับความสนใจในการเป็นวัตถุดิบในการผลิตไวน์ผลไม้

มะเดื่อดิน


มะเดื่อดิน (Ficus superba) จุดเด่นคือผลแบบมะเดื่อเป็นช่อแน่นเป็นพวงยาว ผลแก่สีม่วงแดงแต้มจุดขาว บางครั้งพบช่อผลเกิดที่โคนต้นซึ่งอยู่ใต้พื้นดิน พบเด็กชาวกะเหรี่ยงเก็บผลสุกกินบอกว่ามีรสหวาน ผมยังไม่มีโอกาสได้ชิมสักทีด้วยภารกิจหนาแน่นจะมีมีเวลาเสี่ยงกับอาการท้องเสีย

หวายต้น


อย่างที่ได้ออกตัวไปแล้วเรื่องความยากในการจำแนกชนิดของหวาย หวายต้นนี้ก็เป็นชื่อที่ชาวบ้านในป่าเรียกกัน พบอยู่มากในบริเวณหน่วยฯสุริยะ สาลาวะ ชาวบ้านจะตัดใบของต้นนี้ไปมุงหลังคาเท่าที่พบเห็นหลังคาที่มุงด้วย หวายต้นนี้มีความทนมาก

ต้นไม้ป่า


ไม้ป่าก็มีสถานภาพเช่นเดียวกับทรัพยากรธรรมชาติอื่นๆในผืนป่าต่างๆ ที่นับวันจะยิ่งลดจำนวนน้อยลงไปเรื่อยๆตามภาวะปัจจัยคุกคามการเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติและสภาวะแวดล้อมต่างๆ แต่นั่นก็ไม่อาจเทียบเท่ากับปัจจัยคุกคามของมนุษย์ ที่ลดจำนวนพื้นที่ป่าลงอย่างรวดเร็วเพื่อเปลี่ยนแปลงผืนป่าเป็นพื้นที่เกษตรกรรม
เป็นที่น่ายินดีจากผลงานสำรวจวิจัยที่พบว่า ในผืนป่าของประเทศไทยมีไม้ป่าที่เป็นพืชสมุนไพรมากกว่า ๒,๐๐๐ ชนิด ในขณะที่ทั่วทวีปยุโรปพบพืชสมุนไพรเพียง ๒๐๐ กว่าชนิดเท่านั้น ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความหลากหลายทางชีวภาพและความอุดมสมบูรณ์ของระบบนิเวศของผืนป่าประเทศไทยที่หาได้ยากยิ่งบนโลกที่เราอาศัยอยู่นี้
เป็นที่ทราบและยอมรับกันโดยทั่วไปในวิชาการแพทย์ทั่วโลกในปัจจุบันนี้ว่า สารเคมีที่สกัดได้จากพืชสมุนไพรสามารถนำมาผลิตยารักษาโรคต่างๆแก่มวลมนุษย์ชาติได้ เช่นต้นเปล้าน้อยที่ค้นพบในประเทศไทยเมื่อหลายสิบปีก่อนและนำมาสกัดผลิตยาแก้โรคกระเพาะอาหาร รักษาชีวิตผู้ป่วยชาวญี่ปุ่นในสมัยสงครามโลกครั้งที่สองได้หลายสิบล้านคน ซึ่งนักวิทยาศาสตร์ชาวญี่ปุ่นค้นพบโครงสร้างของสารเคมีในห้องทดลองแล้วจึงออกค้นหาต้นไม้ป่าที่มีคุณสมบัติทางเคมีดังกล่าวในผืนป่าประเทศไทย ซึ่งปัจจุบันโรงงานผลิตยาดังกล่าวนี้ยังคงตั้งอยู่เป็นประจักษ์พยานและยังคงดำเนินการอยู่ที่จังหวัดประจวบคีรีขันธ์
สองสามปีก่อนมีข่าวนักวิจัยไทยค้นพบพืชป่าอนุพรหมที่บ้านทิพุเย พื้นที่ป่ารอยต่อเขตฯทุ่งใหญ่ ซึ่งมีสรรพคุณในการรักษาโรค ดังเป็นที่ทราบกันดีของผู้เฒ่าผู้แก่ราษฎรที่สืบทอดภูมิปัญญาแพทย์แผนโบราณต่อเนื่องกันมา และเป็นที่คาดหวังได้ว่าจะมีการค้นพบไม้ป่าพืชสมุนไพรอีกหลายชนิดในอนาคตเมื่องานวิชาการและงานวิจัยพัฒนาก้าวหน้าขึ้น
ป่าไม้เปรียบเสมือนคลังยารักษาโรค ไม้ป่าพืชสมุนไพรยิ่งคงความสำคัญมากยิ่งขึ้นในโลกทุนนิยมในปัจจุบันนี้ ที่ลิขสิทธิ์ยาเป็นสิ่งมีค่ามหาศาลและกระทบต่อชีวิตผู้คนนับล้านคนในประเทศ ดังที่เป็นข้อขัดแย้งรุนแรงในการทำข้อตกลงเขตการค้าเสรีของประเทศไทยเสมอมา จึงสมควรที่พวกเราจะได้ช่วยกันรักษาไม้ป่าพืชสมุนไพรไว้ให้เป็นสมบัติของแผ่นดินเพื่อประโยชน์ของลูกหลานและประเทศชาติสืบไป โดยร่วมมือช่วยกันดูแลรักษาและป้องกันการบุกรุกทำลายพื้นที่ป่าในทุกรูปแบบ และชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของการรักษาผืนป่าต่างๆไว้ ในขณะเดียวกันภาครัฐและองค์กรเอกชนที่ดำเนินงานด้านอนุรักษ์ทรัพยากรทางธรรมชาติต่างๆต้องเร่งประสานความคิด ความร่วมมืออย่างจริงจัง ในการคิดหามาตรการแก้ไขและจัดการ ข้อขัดแย้งของราษฎรที่ต้องการเปลี่ยนแปลงพื้นที่ป่าเป็นพื้นที่เกษตรกรรมที่เป็นปัจจัยคุกคามสถานภาพของผืนป่าและเป็นปัญหาเรื้อรังที่เกิดขึ้นอยู่ทั่วแผ่นดินไทยดังเป็นที่ทราบกันอยู่ในปัจจุบันโดยเร็วที่สุด ด้วยเหตุที่การลดลงของพื้นที่ป่าจากเหตุปัจจัยดังกล่าวมีอัตราเพิ่มสูงขึ้นอย่างน่ากังวลในปัจจุบันนี้ เพื่อที่ลูกหลานเราจะได้ไม่ต้องเสียใจภายหลัง และก่นด่าคนรุ่นเราที่ไม่สามารถรักษาสมบัติอันมีค่าที่บรรพบุรุษมอบไว้ให้ได้
ภาพไม้ป่าที่บันทึกไว้นี้ส่วนมากได้มาจากนายประนุช ภูมิพุก เจ้าหน้าที่ภาคสนามชมรมฯระหว่างปฏิบัติหน้าที่ในโครงการเดินเท้าสำรวจเส้นทางเดินสัตว์ป่าเขตฯทุ่งใหญ่ด้านตะวันตก ซึ่งได้รับกำลังใจและคำปรึกษาจากคุณแหลมไทย อาษานอก เจ้าหน้าที่สมาคมอนุรักษ์สัตว์ป่า(WCS)ประเทศไทย และคุณนฤมล กฤษณชาญดี ภาพถ่ายไม้ป่าเหล่านี้แม้อาจมีคุณค่าความหมายให้ท่านได้ศึกษาชื่นชม แต่ก็ไม่เท่ากับคุณวิเศษอเนกอนันต์ที่เราและมวลมนุษย์ชาติจะได้รับจากไม้ป่าทั้งหลายนี้หากเราช่วยกันรักษาไว้ เพื่อรอการค้นพบและใช้ประโยชน์ในอนาคต